Salep Hakkında Merak Ettikleriniz

Bu içeriğimiz ile sizlere Salep Hakkında Kapsamlı Bilgiler vermeyi hedefliyoruz. Salep ile ilgili baştan sonra merak edilen her şeyi içeriğimizde bulabilirsiniz.

Salep Nedir?

Tel köklü otsu bir bitkidir. Salepgiller familyasından olan bu bitkinin kökünde iki yumru vardır, gövdesi dik ve silindir biçimindedir. Bitkinin çiçek bölümleri salkım veya başak şeklindedir. Salep bitkisinin kullanılan bölgesi köklerindeki yumrulardır. Salep bitkisi; Çam çiçeği, Çayırotu ve Orchis isimleriyle de bilinmektedir. Çoğunlukla kullanılan isimler arasında “ Orkide “ ismi de yer almaktadır. Bu isim Theophrastus (M.Ö 370-285) tarafından verilmiştir.

Salep Nerelerde Yetiştirilir?

Bitkisi nemli bölgelerde yetiştirilmektedir. İlk olarak Ortadoğu şehirlerinde yetiştirilmeye başlanan bitkinin ülkemizde bölge olarak Batı Karadeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yetiştirilme alanları vardır. Salep Bitkisinin ülkemizde en çok yetiştirildiği yer ise Burdur’un Bucak ilçesidir ve bu bölgeyi bir merkez olarak değerlendirebiliriz. Ayrıca Isparta, Kastamonu ve Muğla şehirlerinde de sıklıkla üretimi yapılmaktadır. Bölgelere göre en yaygın salep çeşitleri ise Antalya Salebi, Çayır Salebi, Maraş Salebi, Muğla Salebi, Muş Salebi, Silifke Salebi, Siirt Salebi, Van Salebi olarak bilinir ve bu salepler bölgelere göre isim aldığı gibi aynı zamanda bir çeşide dönüşmüştür. Salebin yetiştiği bölge, saflığı ve doğallığı çok önemlidir ve bu durum ürün fiyatlarına etki etmektedir. Bilinçsiz bitki sökümü, şehirleşme sonucu ekim bölgelerinin tahribi bu bitkinin neslinin tükenmesi gibi bir durumu da ortaya çıkartmaktadır.

Ülkemizdeki üretim bölgelerine göre bakıldığında;

Antalya’da  Toros Dağları kesiminde ve Elmalıdan Alanya ilçesine kadar uzanan bölgede. Doğu Anadolu’da Bitlis, Muş ve Van civarında. Anadolu’nun Güneyinde Muğla civarından Gülnar ve Silifke kesimine kadar olan bölgelerde. Güneydoğu Anadolu’da Adıyaman, Kahramanmaraş ve Malatya illerinde. Kuzey Anadolu’da Kastamonu şehrinde yetiştirilmektedir. Orkide bitkisinin dünya üzerinde 26.000 türü bulunmaktadır bu noktada bizim coğrafyamızda 150 türü mevcutken türlerin 28 tanesi endemiktir.

Salep Nasıl Üretilir? Üretim Aşamaları Nelerdir?

Toz Salep, Kuru salepten meydana gelir. Kuru salep ise Çiftçinin devreye girdiği (Toplanma, Yıkanma, Haşlama ve Kurutma) aşamalarını geçiren bir çeşittir. İçecek olarak tüketmiş olduğumuz toz hali, tüm işlemleri tamamlanmış kuru salepten üretilmektedir. Yaş salep ise dondurma ve içecek gibi gıda sanayinde kullanılmaktadır. Üretim şekillerine göre en uygun fiyatlısı gıda sanayinde kullanılan yaş çeşididir. Özetle Yaş salebe göre kuru olan daha pahalı ve ondan üretilen toz hali ise en fiyatlısıdır.

Üretim Detayı : Bazı Orkide türlerinde toprak altında kalan yumrular toplanır. Yumrular yıkanır ve temizlenir. Sonraki aşamada ipe dizme yapılarak kurutma işlemi gerçekleştirmektedir. Su – Süt ikilisinden biri ile kaynatma aşaması gerçekleşir. Sonrasında Kurutma aşamasından geçer. Bu aşama sonrasında dövme yöntemi ile toz haline getirilmektedir. Toz hali; sıcak içecek olarak tüketilebilir, aynı zamanda en çok dondurma yapımında tercih edilmektedir.

Salep Nerelerde Kullanılır?

Salep; en çok Dondurma ve Yoğurt yapımında kullanılmaktadır. Dondurma yapımında; Stabilize edici madde, kıvam arttırıcı hem de yapıyı koruyucu özellikler taşıdığından dondurmanın yapısını düzeltir ve kıvamını ayarlar. Ancak Dondurma içerisindeki salebin az kullanımı stabil olmamasına, fazla kullanımı ise  homojen yapının oluşmamasına neden olmaktadır. Ayrıca dondurmalarda kullanılan miktarın normalin üzerinde kullanımı ciddi oranda topaklanma sebebi de yaratmaktadır. Diğer bir kullanım alanı ise yoğurt yapımıdır. Salep katkılı yoğurtların da beğenilen yoğurtlar olduğu bilinmektedir.

Salebin Tarihi Hakkında Bilgi

Salep bitkisi; tıp ve ticarette yaygın olarak kullanılırken içecek olarak kullanımı özellikle 8. Yüzyıl sonrasında daha yoğun olmuştur. Mitolojide de salebin bitkisine yönelik izlere rastlanmaktadır. Bu kadar geniş tarihi olan bir bitki için kendi tarihimize baktığımızda Osmanlıdan bugüne değerini koruyarak gelen Anadolu insanımızın sevdiği ve tükettiği geleneksel içeceğimizdir. Salebin ilk kullanımı ile ilgili olarak Hitit döneminde olduğu ve bu kullanımında dondurma yapımında olduğu rivayeti de bulunmaktadır ( Turgay ve Dayısoylu 2011 ). 

Salebin asıl keşfi ile ilgili bilinen bir tarih belirtmek gerektiğinde Türklerin İslamiyet’i kabul ettiği sekizinci yüzyılı başlangıç olarak belirtmek doğru olabilir. İslamiyet’in kabul edilmesi ile birlikte bu dönemde Türklerde alkollü içeceklerin yasaklanması salebe karşı olan talebin ciddi oranda artmasına sebep olmuştur. Hatta bu dönemde salep dükkanları açılmaya başlamıştır belki de salebin günümüze kadar bu denli köklü olarak gelebilmesine alkol yasaklarından dolayı salebe olan yönelişin ciddi etkisi olabilir. 8. Yy.’dan itibaren İslamiyet’in kabulü ile Türklerde İslam dininin yasakladığı şarap ve kımız gibi alkollü içkilerin yerini şıra ve salep gibi alkolsüz içkiler almıştır (Turgay ve Dayısoylu 2011).

Tarihi olarak bilgilere ulaşmak istediğimizde ise İbn-i Sina’ya ait “Kanun” eserinde ve Osmanlının Macun defterlerinde Sahlep hakkında bilgilere yer verildiği görülmüştür.

Salep Nasıl Yapılır?

Yapımında sıcak su yerine süt kullanılması içeceğinizin lezzetini arttıracaktır. Uzun ömürlü sütler yerine ambalajlı günlük süt hatta sütçüden çiğ süt alıp evde kaynattığımız doğal süt ile daha da lezzetli içecekler yaratmış olursunuz. Sizlere tarifi 1000 ml süt yani 1 litre süt üzerinden vereceğiz bu miktar üzerinden rahatça oranları ayarlayarak az veya fazla içecek elde edebilirsiniz. 1 Litre süt için 2 tatlı kaşığı tepeleme toz Sahlep ile 6 yemek kaşığı silme toz şeker kullanacaksınız. Süt tencereye konduktan sonra kısık ateşte yavaş yavaş ısınmaya başlar. Salebi ve Toz Şekeri bir kapta güzelce karıştırın. Süt ılık duruma geldikten sonra tel çırpıcı ile sütü çırpmaya başlayın ve bu sırada toz karışımınızı süte yavaş yavaş ilave edin. Bir süre daha karıştırın koyulaşıp, köpükler çıkınca ocaktan alabilirsiniz. İçeceğinizin üzerine toz tarçın ekleyerek sıcak olarak servis edebilirsiniz. Salebini karıştırmak isteyenlere kaşık olarak çubuk tarçın verebilirsiniz.

Lezzetli Salep için Püf Noktalar

Günlük süt kullanmak, Toz salebi ve şekeri ılık süte eklemek ve eklemeden önce harici bir kapta çok iyi karıştırmak, koyulaşmasını beklerken dibinin tutmamasına dikkat etmek, içeceği bardaklara servis edene kadar her aşamasında karıştırmak, mümkünse kaliteli bir ürün tercih etmeli.

Salep Ne Zaman İçilir?

Salebin sıcak tüketimi kış ayları için uygundur. Özellikle kış mevsiminin soğuk kış günlerinde süt ile hazırlamış olduğunuz salebin besleyici özelliği bir takviye niteliğinde olduğu gibi soğuk algınlığına karşı dirençli bir vücuda sahip olmanızı sağlar. Ayrıca soğuk havalarda vücudunuzu sıcak tutabileceğiniz en temel besinlerden biridir. Toplumumuzun alışkanlıklarına göre salebi genelde akşam yemeklerden sonra tüketmekteyiz ancak gün içerisinde öğleden sonra tüketimi sağlık ve vücudumuzun ihtiyaçları açısından daha doğrudur.

Salebin Faydaları Nelerdir?

İçerisinde katkı maddesi bulunmayan saf ve doğal salep tozunun insan sağlığına ciddi faydaları vardır.

Salebin Öne Çıkan Faydaları

İbn-i Sina’nın Kanun adlı eserinde de bahsedildiği gibi ilk olarak iştah açıcı özelliği ön plana çıkmaktadır. Düzensiz beslenme ve iştahsızlık gibi sorunlarla boğuşuyorsanız ihtiyacınız olan tabi ki günde 2 porsiyondur. Bu noktada tüketilen 2 bardak salep beslenmeniz üzerine olumlu etkiler sağlayacaktır ve iştahınız açılacaktır.

Bağırsak hareketlerinin düzenlenmesine destek sağlamaktadır. Bebek, Çocuk ve Yetişkinlerde kabızlık – ishal sorunlarını ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Özellikle çocukluk döneminde karşılaşılan Yaz İshallerini, yetişkinlik döneminde karşılaşılan Kronik İshalleri kesmede destekleyici rol oynar.

Hazımsızlık yaşıyorsanız bu durumun giderilmesine destek olacaktır. Bağırsak kurtları gibi bir sorun yaşıyorsanız düzenli tüketim tüm bağırsak kurtlarının zaman içerisinde dökülmesini sağlar.

Gerginlik, Stres ve Sakinleşme

Hastalıklara müdahalenin yanı sıra gerginlik konusunda da bir o kadar başarılı bir içecektir. Sinirli ve Gergin olduğunuz durumlarda salep tüketmeniz rahatlamanızı ve bedeninizin sakinleşmesi konusunda sizlere yardımcı olacaktır. Salebin faydalarına son olarak ekleyebileceğimiz detay ise salebin müsilaj bileşeni ile ilgilidir. Ayrıca Salep müsilajlarca zengin olmasından dolayı içerisindeki müsilaj bileşeni ile Gastrointestinal kanalın İrritasyonlarında tedavi yönünden önemlidir. Bağırsak Nezlesi durumunda da kullanıldığı bilinmektedir.

Grip ve Nezleye Faydaları

İnsan vücudunun kış aylarında genelde karşılaştığı grip ve nezle gibi hastalıklarda vücut ısısı düşebilmektedir bu durum titremelere ve üşümenize neden olur, hal böyle olunca tüketilen içecek vücut sıcaklığının dengelenmesinde rol oynar. Bu tip hastalıklarda ter atmanızı sağlar ki bu durum hastalıklardan da kolay kurtulmanızı sağlamakta ve tedavi sürecinizi bir hayli hızlandırmaktadır.

Üst Solunum Yolları

Salebin kış aylarındaki tüketimi ile Bronşit, Nezle ve Öksürük gibi üst solunum yollarınızı etkileyen hastalıklarla üst solunum yollarınızı yumuşattığı için kolay mücadele etmenizi sağlar ve bu hastalıkların tedavi sürecini hızlandırır.

Kalp Sağlığına Faydaları

Kalp Sağlığı için faydalıdır. Öyle ki kalbinizin normal sağlığının yürümesine destek sağlar, vücut direncinizi arttırır ve daha kuvvetli bir bünyeye sahip olmanızı sağlar. Kış aylarında vücudunuzun sıcak kalmasını sağlamakta, soğuk algınlığına karşı vücudu dirençli hale getirmektedir.

Kadınlara Yönelik Faydaları

Salebin tüketiminde en etkili faydalardan biri de elbette kadınlara yöneliktir. Regl dönemlerinde sancılı bir süreç geçiren kadınların çekmiş olduğu sancıyı yarı yarıya azalttığı bilinmekte olup adet dönemlerinin vazgeçilmez içecekleri olarak tercih edilir. Şüphesiz bir önemli fayda ise hamile kadınlara yöneliktir; gebelik sürecinde sık karşılaşılan rahim kasılmalarının azaltılmasına yardımcı olarak gebelik sürecinin daha rahat geçmesini sağlar.

Salebin Zararları Nelerdir?

Salebin yapım şekli yıllar boyunca pek değişime uğramamış ve günümüze kadar hemen hemen aynı yapım şekli ile gelebilmeyi başarmıştır. Bu yapım şekli; dolayısıyla dikkat edilmesi gereken bazı sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. İçeceği; Toz Şeker ve Süt ile hazırladığınızda en lezzetli halini tüketmiş olursunuz fakat bu durumda ciddi bir kalori söz konusu olur. Kalori dolayısıyla tüketimi abartmamak ve kararında içmek hatta porsiyonları ufaltmak en sağlıklısı olacaktır. Glukomannan; salep içerisinde bulunan suda çözünebilen oksidatif bir liftir. Glukomannan’ın insan vücudunda karın ağrısı yapma ve gaz problemlerine neden olabileceği bilinmelidir. Aynı zamanda kullanılan bazı ilaçların üzerinde de biyoyararlılığını azaltabilme gibi bir etki yaratabilmektedir.

Gerçek Salep Nasıl Olur? Gerçek Olduğunu Nasıl Anlarız?

Tüketicilerin en çok merak ettiği konulardan biri de tükettiğimiz salebin gerçek olup olmadığıdır. Gerçek Salep Nasıl Olmalıdır? Açıkta Satılan mı yoksa Ambalajlı olan mı alınmalıdır?

Renk, Marka ve Orijinallik

Bu konularda öncelikli olarak tüketicilerin bilmesi gereken unsur salebin hangi renkte olduğudur. Aldığınız ürün Bej ya da Krem Rengi tonunda olmalıdır. Renk konusunda bilgili olduktan sonra dikkat edilmesi gereken en önemli unsur Markasıdır. Kaliteli Markalar bu konuda tüketiciyi kandırmak için farklı yolları izleyemezler. Genel olarak marka İmajlarına zarar gelmesinden korktukları için sahte salep konusuna hiç yanaşmayacaklarını düşünüyoruz. Üçüncü sırada ise Bandrol ve Orijinallik kavramları var. Markalı bir ürün alıyorsanız piyasada sahtesine denk gelme ihtimaliniz çok yüksektir. Özetle Markaları kullanarak piyasaya sahte ürün sürmek isteyen bir çok fırsatçı olacaktır. Markasına güvendiğiniz ürünün Bandrollerine veya güvenli paket olarak üretiliyorsa ürünün güvenli paket kriterlerine dikkat edeceksiniz.

Yetkili Satış Noktaları ve Ürün Kıvamı

Dördüncü sırada ise ürünü satın aldığınız noktalar yer alıyor. Ürün aldığınız yerlerin yetkili market, bakkal, büfe gibi işletmeler olmasına dikkat etmelisiniz. Seyyar satıcı veya Pazar tezgahlarında satılan ürünleri tercih ederseniz sürprizlerle karşılaşma olasılığınız artacaktır. Özetle her unsura dikkat edip salebi satın aldınız, gerçek olup olmadığını nasıl anlarsınız? 1 Bardak su içerisine 1 çay kaşığının yarısı kadar toz salep ekleyelim. Bu noktada döktüğünüz salep sahteyse bardaktaki su duru olarak kalacaktır ve kıvam almayacaktır. Döktüğümüz toz gerçek salebe ait olması durumunda o zaman yarım çay kaşığı toz sahlep bile bir bardak suyun kıvam almasını sağlayacaktır. Test biraz kafa karıştırıcı gibi gözükebilir ancak sizin özellikle bu testi yaparken aramanız gereken kriter sıvının kıvam durumudur ve buna dikkat edilmelidir. Sonuç olarak kıvam aldığı halde kıvam almadı gibi yorumlarsanız ürünü aldığınız yer ile yersiz tartışmalara girebilirsiniz. Güvenilir işletmelerden ürün alırsanız sorun yaşama olasılığınız düşer.

Gözlem ve Anlatım

Özellikle sizlere faydalı olacağını düşündüğüm bir bilgiyi de buraya eklemek isterim. Makale yazılırken ciddi anlamda emek sarf edilmiş çok çeşitli kaynakların araştırmasından tutun, yaklaşık 20 farklı markanın ürünü bu vesileyle test edilmiştir.

Elbette Yaptığımız incelemede hepsi lezzetli, gayet hoş içimli saleplerdi. Fakat adını buradan yazamayacağım bir marka ile ilgili ilginç bir tespitimiz oldu. Muhtemelen Türkiye’de Salebi tüketen kitlenin % 80 – 90 kadarı bu markayı tüketiyordur. Sorunla karşılaşmamak için bu markayı asla söyleyemeyiz. Sadece bir Türk Markası olmadığını ve çok büyük bir marka olduğunu sizlere belirtelim. Peki Nedir Bulgularımız? Ürünlerde Ne Gibi Bir Tuhaflık Gördük? Elbette minik yazılar ile yazılan İçindekiler bölümüne baktık.

Örnek olarak; 170 Gram Salep Tozu aldığınızı düşünün işte bunun sadece 4 Gramı Saleptir. Yanlış duymadınız her 8,5 Gram Salebin içerisinde % 0,2 Gram Gerçek salep tozu var. Buna bağlı olarak diğer bir markada yaptığımız tespit ise 150 Gr toz ürün içerisinde 1 Gram Gerçek Salep Tozu yani her 15 Gram içerisine 0,1 Gram ekleme mevcut. Sonuç olarak bu da içtiğinizin Salep olmadığını ifade eder. Peki Salep yerine ne içiyoruz işte onu da paket içeriğini okuyarak sizler öğreneceksiniz.

Salep Fiyatları Hakkında

Bitkisinin yetiştiriciliğinin zorlu ve mahsullerinin az olması sebebiyle fiyatları yüksektir. Salep; yaş ve kuru olarak iki şekilde satılmaktadır. Elbette Yaş ve Kuru Salebe göre, Kuru Salepten üretilen Toz halinin Fiyatı daha yüksektir.

2021 Yılı Yaş Salep Fiyatları: Kalitesine göre; 50 TL ile 400 TL aralığındadır.

2021 Yılı Kuru Salep Fiyatları: Kalitesine, Bölgesine, İşçi Gücüne göre;  400 TL ile 1000 TL aralığındadır.

2021 Yılı Toz Salep Fiyatları: Kalite, Saflık, Marka veya Yöresel (Doğal) olmasına bağlı olarak; 500 TL ile 2500 TL arasındadır. Fiyat aralığı en geniş olan Toz Saleptir. Yukarıda belirtilen etkenler her ne kadar fiyatına etki etse de fiyatın ciddi oranda tavandan işlem görmesine asıl sebep olan Yöresel (Doğal) olma unsurudur. İşin doğrusu günümüzde Markalı olarak satılan kaliteli ürünler bile doğal salep karşısında bazen ucuz fiyatlı kalabilmektedir.

Salep mi, Sahlep mi, Nasıl Yazılır?

Yıllardır tükettiğimiz bu içeceğin adını insanlarımız hep istediği gibi söylemiştir. Aslında Sahlep adında ısrarcı olanlarda olmuştur salep adında ısrarcı olanlarda… Sonuç olarak Sahlep diye mi yazılır yoksa Salep diye mi yazılır? Gerçek ismin açıklamasına latince üzerinden giriş yapacağız çünkü kullandığımız Türk Alfabesi 1 Kasım 1928 tarihli, 1353 sayılı yasayla Latin harfleri temel alınarak kabul edilmiştir. Salep kelimesinin Latince adı “ Orchis “ olarak bilinmekte. Bu kelimenin Türkçe karşılığı ise orjinalinde Salep olarak çevrilmekte. Buna göre Orchis eğer salep olarak çevrildiyse bu kelime bize Latinceden mi geçti? Hayır; Salep kelimesi bizlere Arapçadan geçmiştir ve “Sahlap” olarak çevrilmektedir. Her ne kadar Sahlap olarak Arapçadan geçmiş olsa bile alfabemize göre yani Latin harflerine göre çevirdiğimizde Salep olarak çevriliyor.

Yani anlayacağınız bildiğimiz Salep Arapçadan gelip Latince çevrilmiş olarak kültürümüze geçiş yapmıştır. Bu örnekle dilimizde kullandığımız sözcüklerin ve kültürümüzün ne kadar farklı ve zengin olduğunu da söyleyebiliriz. Başka bir önemli nokta Salep elde etmede kullanılan bitkinin çok fazla çeşidi bulunmaktadır ve bu türlerin hepsi ise Latince olarak adlandırılmaktadır. Peki günümüzde bu durum nedir? Orkide bitkilerinin tamamına “Sahlep” denilmekte ve Sahlep Bitkisinden elde edilen, içtiğimiz toz içeceğe ise “Salep” denilmektedir. Buna bağlı olarak isim karmaşasını bir özete bağlayacak olursak; hiçbir söyleniş şekli yanlış değildir fakat farklılık vardır. Sahlep veya Salep olarak söylenebilir. Kısaca birisi Arapçadan evrilen diğeri Latinceden çevrilen kelime olup bizlere en yakın olanı ise daha da Türkçe gözükmesinden dolayı Salep olmuştur.

Türk Gıda Kodeksinde Salep (TGK’ya Göre Salep);

Çiçeklenmesini tamamlamış Orchidaceae familyasına dahil yumru bağlayan farklı cins ve türlere ait toprak orkidelerinin yumrularının tekniğine uygun olarak temizlenip su veya sütte haşlandıktan sonra kurutulup öğütülmüş veya öğütülmemiş halini ifade etmektedir.

Türk Dil Kurumu Sözlüğüne Göre Salep (TDK’ya Göre Salep);

• Salepgillerin tek köklü, yumrulu, salkımlı veya başak çiçekli olan örnek bitkisi (Orchis)
• Bu bitkinin yumru durumundaki köklerinden dövülerek hazırlanan beyaz toz
• Bu tozun, şekerli süt veya su ile kaynatılmasıyla yapılan sıcak içecek, olarak tanımlanmaktadır.